Nieuczciwe praktyki rynkowe

NIEUCZCIWĄ PRAKTYKĄ RYNKOWĄ jest praktyka, która:

• Jest sprzeczna z dobrymi obyczajami,
• W istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

Stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych przez przedsiębiorców jest prawnie zabronione.

Żeby uznać praktykę za nieuczciwą praktykę rynkową muszą zostać spełnione łącznie dwie przesłanki:

• Sprzeczność praktyki z dobrymi obyczajami (normami etycznymi, moralnymi lub branżowymi takimi jak np. zwyczaje handlowe, kodeksy dobrych praktyk),
• Faktyczny lub potencjalny wpływ praktyki na zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta.

Nieuczciwymi praktykami rynkowymi są w szczególności: praktyki rynkowe wprowadzające w błąd, agresywne praktyki rynkowe, stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, a także prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.

Podstawa prawna: art. 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Dla lepszego zrozumienia tego zjawiska warto poznać znaczenie kilku podstawowych pojęć, które definiuje ustawa regulująca przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym:

PRZEDSIĘBIORCA, czyli osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową, nawet jeżeli działalność ta nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz. Co istotne, definicją tą objęci są również pracownicy zatrudnieni przez przedsiębiorcę, a także jego pełnomocnicy, organy osób prawnych i handlowych spółek osobowych, agencje, oddziały.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 1) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

KONSUMENT, czyli osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.

PRZECIĘTNY KONSUMENT, czyli taki, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Wzorzec przeciętnego konsumenta jest stosowany przez sądy lub inne organy właściwe do rozstrzygania konkretnych sporów, zatem w każdej sprawie sąd będzie indywidualnie badał, jakiego poziomu wiedzy można oczekiwać od przeciętnego konsumenta.

Oceny „przeciętności” dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa (tzw. KONSUMENT WRAŻLIWY). Grupami konsumentów wrażliwych są np. dzieci, osoby starsze.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 2) i 8) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

PRODUKT, czyli każdy towar lub usługa, w tym nieruchomości, usługi cyfrowe, treści cyfrowe, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych. Produktami będą zatem:

• Rzeczy ruchome (np. smartfon, lodówka, samochód),
• Nieruchomości (gruntowe, budynkowe, lokalowe),
• Szeroko rozumiane usługi (np. usługi mechanika samochodowego, usługi kosmetyczne, usługi telekomunikacyjne, różne usługi świadczone on-line),
• Ebooki, audiobooki, gry online, aplikacje na smartfonie czy tablecie,
• Przechowywanie danych w chmurze, usługi dostępu do mediów społecznościowych,
• Prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych (np. członkostwo w klubie zakupowym).

Podstawa prawna: art. 2 pkt 3) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

PRAKTYKA RYNKOWA, czyli każde działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informacja handlowa, w szczególności reklama i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Jedna praktyka rynkowa może obejmować zarówno towar jak i usługę (np. sprzedaż w sklepie sieciowym smartfona finansowanego z kredytu konsumenckiego, z równoczesnym wykupieniem ubezpieczenia sprzętu).

Podstawa prawna: art. 2 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

PROPOZYCJA NABYCIA PRODUKTU, czyli informacja handlowa określająca cechy produktu oraz jego cenę, w sposób właściwy dla użytego środka komunikowania się z konsumentami, która bezpośrednio wpływa bądź może wpływać na podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy. Propozycją nabycia produktu w konkretnych okolicznościach może być nie tylko oferta, ale również reklama czy ogłoszenie.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 6) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

DECYZJA DOTYCZĄCĄ UMOWY, czyli podejmowana przez konsumenta decyzja co do tego, czy, w jaki sposób i na jakich warunkach dokona zakupu, zapłaci za produkt w całości lub w części, zatrzyma produkt, rozporządzi nim lub wykona uprawnienie umowne związane z produktem, bez względu na to, czy konsument dokona określonej czynności, czy też powstrzyma się od jej dokonania.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 7) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

KODEKS DOBRYCH PRAKTYK, czyli zbiór zasad postępowania, w szczególności norm etycznych i zawodowych, przedsiębiorców, którzy zobowiązali się do ich przestrzegania w odniesieniu do jednej lub większej liczby praktyk rynkowych. Za stosowanie kodeksu dobrych praktyk, którego postanowienia są sprzeczne z prawem odpowiadają zarówno twórca jak i przedsiębiorca stosujący kodeks.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 5) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

SYSTEM KONSORCYJNY, czyli prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, utworzonej w celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy. Zasada samofinansowania się polega na regularnym wnoszeniu przez uczestników rat, które przeznaczane są w części na administrowanie konsorcjum i zysk organizatora – przedsiębiorcy, a w pozostałej części na nabycie produktów przez uczestników. Uczestnicy systemu ponoszą bardzo wysokie ryzyko finansowe (np. pomimo regularnego wnoszenia kapitału nigdy nie uzyskają korzyści płynących z systemu). Od 2004 r. działalność w systemie konsorcyjnym jest ustawowo zakazana.

Podstawa prawna: art. 2 pkt 10) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Praktyka wprowadzająca w błąd może być dwojakiego rodzaju: wprowadzająca w błąd przez działanie bądź poprzez zaniechanie.

Z PRAKTYKĄ WPROWADZAJĄCĄ W BŁĄD PRZEZ DZIAŁANIE mamy do czynienia wówczas, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Najczęściej działanie wprowadzające w błąd przybiera postać:

• Rozpowszechniania nieprawdziwych informacji,
• Rozpowszechniania prawdziwych informacji w sposób mogący wprowadzać w błąd,
• Wprowadzania produktu na rynek, które może wprowadzać w błąd w zakresie produktów lub ich opakowań, znaków towarowych, nazw handlowych lub innych oznaczeń indywidualizujących przedsiębiorcę lub jego produkty, w tym REKLAMA PORÓWNAWCZA,
• Nieprzestrzegania kodeksu dobrych praktyk, do którego przedsiębiorca dobrowolnie przystąpił, jeżeli przedsiębiorca ten informuje w ramach praktyki rynkowej, że jest związany kodeksem dobrych praktyk,
•  każdy rodzaj wprowadzenia na rynek w co najmniej jednym państwie członkowskim towaru jako identycznego z towarem wprowadzonym na rynki w innych państwach członkowskich, mimo że towar ten w sposób istotny różni się składem lub właściwościami, chyba że przemawiają za tym uzasadnione i obiektywne czynniki.

Dokonując oceny, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez działanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy i okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji.

Działanie wprowadzające w błąd może w szczególności dotyczyć:

• Produktu, w tym:
  • Istnienia produktu, jego rodzaju lub dostępności (np. informowanie konsumenta przez sprzedawcę w salonie samochodowym, że wybrany przez niego pojazd jest już w Polsce i w ciągu trzech dni będzie możliwy jego odbiór, podczas gdy w rzeczywistości sprzedawca zamierza dopiero sprowadzić pojazd z zagranicy i nie potrafi precyzyjnie określić terminu wydania towaru),
  • Cech produktu, w szczególności jego pochodzenia geograficznego lub handlowego, ilości, jakości, sposobu wykonania, składników, daty produkcji, przydatności, możliwości i spodziewanych wyników zastosowania produktu, wyposażenia dodatkowego, testów i wyników badań lub kontroli przeprowadzanych na produkcie, zezwoleń, nagród lub wyróżnień uzyskanych przez produkt, ryzyka i korzyści związanych z produktem (np. sprzedaż podróbek markowych torebek, perfum lub odzieży; oferowanie konsumentom produktów finansowych w sposób uwypuklający potencjalne zyski i korzyści z produktu bez informowania ich o ryzyku),
  • Ceny, sposobu obliczania ceny lub istnienia szczególnej korzyści cenowej (np. zapewnianie konsumenta, że tylko dziś może kupić towar po cenie dużo niższej niż u konkurencji, podczas gdy jest to cena taka sama lub nawet wyższa niż u innych sprzedawców).
• Przedsiębiorcy, w tym:
  • Obowiązków przedsiębiorcy związanych z produktem, w tym usług serwisowych i procedury reklamacyjnej, dostawy, niezbędnych usług, części, wymiany lub naprawy (np. twierdzenie, że części do pralki będą produkowane przez 5 lat, podczas gdy produkcja tego modelu i części zamiennych została już zakończona),
  • Rodzaju sprzedaży, powodów stosowania przez przedsiębiorcę praktyki rynkowej, oświadczeń i symboli dotyczących bezpośredniego lub pośredniego sponsorowania, informacji dotyczących sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorcy lub jego przedstawiciela, w tym jego imienia i nazwiska (nazwy) i majątku, kwalifikacji, statusu, posiadanych zezwoleń, członkostwa lub powiązań oraz praw własności przemysłowej i intelektualnej lub nagród i wyróżnień (np. bezpodstawne posługiwanie się przez przedsiębiorcę znakami jakości, których w rzeczywistości mu nie przyznano, albo twierdzenie, że przedsiębiorca współpracuje z inną bardziej znaną marką, podczas gdy nie jest z tą firmą w żaden sposób powiązany).
• Praw konsumenta, w tym:
  • Prawa do naprawy lub wymiany produktu na nowy albo prawa do obniżenia ceny lub do odstąpienia od umowy (np. informacja, że konsumentowi nie przysługuje prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży butów zawartej przez internet; zawarcie w regulaminie sklepu zapisu, że konsument w ramach rękojmi może żądać wyłącznie naprawy towaru).

Podstawa prawna: art. 5 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Z kolei PRAKTYKA WPROWADZJĄCA W BŁĄD PRZEZ ZANIECHANIE występuje wówczas, gdy przedsiębiorca pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

W szczególności zaniechaniem wprowadzającym w błąd może być:

• Zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu (np. pominięcie informacji o roku produkcji opon samochodowych, brak informacji o sposobie konserwacji skórzanej kurtki);
• Nieujawnienie handlowego celu praktyki, jeżeli nie wynika on jednoznacznie z okoliczności i jeżeli powoduje to lub może spowodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął (np. zaproszenie na darmowe badania medyczne – na miejscu okazuje się, że nie ma lekarzy, a spotkanie ma charakter handlowy i zmierza do sprzedaży drogich materacy).

W przypadku propozycji nabycia produktu za istotne informacje uznaje się w szczególności:

• Imię, nazwisko (nazwę) i adres przedsiębiorcy (siedzibę) oraz przedsiębiorcy, na którego rzecz działa (np. przedsiębiorca prowadzi sklep internetowy i nie zamieszcza na stronie pełnej nazwy firmy ani jej siedziby; przedsiębiorca zamieszcza na słupie ogłoszeniowym przy przystanku kartkę o treści: „Wymiana drzwi i okien! Tanio i solidnie. Zadzwoń pod numer…” );
• Istotne cechy produktu w takim zakresie, w jakim jest to właściwe dla danego środka komunikowania się z konsumentami i produktu (np. przy opisie odkurzacza bezworkowego sprzedawanego przez internet brak informacji o typie filtra zastosowanego w towarze);
• Cenę uwzględniającą podatki lub, w przypadku gdy charakter produktu nie pozwala w sposób racjonalny na wcześniejsze obliczenie ceny, sposób, w jaki cena jest obliczana, jak również wszelkie dodatkowe opłaty za transport, dostawę lub usługi pocztowe lub, w sytuacji gdy wcześniejsze obliczenie tych opłat nie jest w sposób racjonalny możliwe, informację o możliwości powstania takich dodatkowych kosztów (np. firma remontowa deklaruje, że wyremontuje łazienkę za wynagrodzeniem w wysokości 15.000 zł, dopiero po wykonaniu pracy konsument dowiaduje się, że musi zapłacić więcej, bo podana wcześniej kwota nie uwzględniała wysokości podatku Vat);
• Uzgodnienia dotyczące sposobu płatności, dostawy lub wykonania produktu (np. na stronie sklepu internetowego sprzedawca nie zamieścił informacji, że jedynym sposobem płatności jest płatność kartą kredytową, o konieczności zapłaty kartą konsument dowiaduje się dopiero na etapie finalizowania składania zamówienia);
• Informacje o istnieniu prawa do odstąpienia od umowy lub rozwiązania umowy, jeżeli prawo takie wynika z ustawy lub umowy (np. niezamieszczenie w regulaminie sklepu internetowego zapisów dotyczących informacji o prawie, sposobie i terminie wykonania prawa do odstąpienia od umowy; niedoręczenie konsumentowi przez przedstawiciela handlowego przy zawarciu umowy poza lokalem firmy załącznika do umowy z pouczeniem o prawie odstąpienia od umowy i wzorem oświadczenia o odstąpieniu).

• informacje o tym, czy osoba trzecia oferująca produkty na internetowej platformie handlowej jest przedsiębiorcą – na podstawie oświadczenia tej osoby złożonego dostawcy internetowej platformy handlowej w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta;

• informacje o tym, czy i w jaki sposób przedsiębiorca zapewnia, aby publikowane opinie pochodziły od konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli – w przypadku przedsiębiorcy, który umożliwia dostęp do wystawionych przez konsumentów opinii o produktach;

• ogólne informacje udostępniane w specjalnej części interfejsu internetowego dostępnej w sposób bezpośredni i łatwy ze strony, na której prezentowane są wyniki wyszukiwania dotyczące głównych parametrów decydujących o plasowaniu produktów przedstawianych konsumentowi w wyniku wyszukiwania oraz względne znaczenie tych parametrów w porównaniu z innymi parametrami – w przypadku gdy udostępnia się konsumentom możliwość wyszukiwania produktów oferowanych przez różnych przedsiębiorców lub konsumentów i niezależnie od tego, gdzie transakcja ostatecznie zostanie zawarta.

W razie wątpliwości za informacje istotne uznać należy te informacje, które przedsiębiorca stosujący praktykę rynkową jest obowiązany podać konsumentom na podstawie odrębnych przepisów (np. obowiązki informacyjne nałożone na przedsiębiorcę ustawą o prawach konsumenta, ustawą o informowaniu o cenach towarów i usług, ustawą o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych; szczegółowe obowiązki informacyjne mogą dotyczyć również poszczególnych kategorii produktów np. leków i wyrobów medycznych, alkoholi, wyrobów tytoniowych).

Dokonując oceny, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez zaniechanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy i okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji.

Podstawa prawna: art. 6 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Są to skatalogowane przez ustawodawcę praktyki rynkowe wprowadzające w błąd, które w każdych okolicznościach są nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Kiedy mamy do czynienia z taką praktyką nie musimy badać, czy doszło do spełnienia przesłanek pozwalających daną praktykę uznać za nieuczciwą praktykę rynkową – czyli nie musimy oceniać czy praktyka jest sprzeczna z dobrymi obyczajami ani czy w istotny sposób zniekształciła lub mogła zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta.

Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące praktyki rynkowe:

• Podawanie przez przedsiębiorcę informacji, że zobowiązał się on do przestrzegania kodeksu dobrych praktyk, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Posługiwanie się certyfikatem, znakiem jakości lub równorzędnym oznaczeniem, nie mając do tego uprawnienia;
• Twierdzenie, że kodeks dobrych praktyk został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Twierdzenie, że przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego bądź praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone, zaaprobowane lub uzyskały inne stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego – przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia, aprobaty lub warunków niezbędnych do uzyskania innego stosownego uprawnienia;
• Reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, że przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, że nie będzie w stanie dostarczyć lub zamówić u innego przedsiębiorcy dostawy tych lub równorzędnych produktów po takiej cenie, przez taki okres i w takich ilościach, jakie są uzasadnione, biorąc pod uwagę produkt, zakres reklamy produktu i oferowaną cenę;
• Reklama przynęta i zamiana, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, a następnie odmowie pokazania konsumentom reklamowanego produktu lub odmowie przyjęcia zamówień na produkt lub dostarczenia go w racjonalnym terminie lub demonstrowaniu wadliwej próbki produktu, z zamiarem promowania innego produktu;
• Prezentowanie produktu jako „gratis”, „darmowy”, „bezpłatny” lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność, z wyjątkiem bezpośrednich kosztów związanych z odpowiedzią na praktykę rynkową, odbiorem lub dostarczeniem produktu;
• Twierdzenie, że produkt będzie dostępny jedynie przez bardzo ograniczony czas lub że będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go możliwości świadomego wyboru produktu;
• Twierdzenie lub wywoływanie wrażenia, że sprzedaż produktu jest zgodna z prawem, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Prezentowanie uprawnień przysługujących konsumentom z mocy prawa, jako cechy wyróżniającej ofertę przedsiębiorcy;
• Przedstawianie nierzetelnych informacji dotyczących rodzaju i stopnia ryzyka, na jakie będzie narażone bezpieczeństwo osobiste konsumenta lub jego rodziny, w przypadku gdy nie nabędzie produktu;
• Twierdzenie, że produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia lub wady rozwojowe, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Wywoływanie u konsumenta wrażenia, że usługi serwisowe dotyczące danego produktu są dostępne w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w którym produkt ten został sprzedany, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Zobowiązanie się do zapewnienia usług serwisowych konsumentom, z którymi przedsiębiorca przed zawarciem umowy komunikował się w języku niebędącym językiem urzędowym państwa członkowskiego, na którego terytorium przedsiębiorca ma swoją siedzibę, a następnie udostępnienie takich usług jedynie w innym języku, bez wyraźnego poinformowania o tym konsumenta przed zawarciem przez niego umowy;
• Kryptoreklama, która polega na wykorzystywaniu treści publicystycznych w środkach masowego przekazu w celu promocji produktu w sytuacji gdy przedsiębiorca zapłacił za tę promocję, a nie wynika to wyraźnie z treści lub z obrazów lub dźwięków łatwo rozpoznawalnych przez konsumenta;
• podawanie wyników wyszukiwania bez wyraźnego ujawnienia płatnej reklamy lub płatności dokonanej specjalnie w celu uzyskania wyższego plasowania produktów w ramach wyników wyszukiwania – w odpowiedzi na internetowe wyszukiwanie konsumenta;
• Reklamowanie produktu podobnego do produktu innego przedsiębiorcy w sposób celowo sugerujący konsumentowi, że produkt ten został wykonany przez tego samego przedsiębiorcę, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Twierdzenie, że przedsiębiorca wkrótce zakończy działalność lub zmieni miejsce jej wykonywania, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Przekazywanie nierzetelnych informacji dotyczących warunków rynkowych lub dostępności produktu, z zamiarem nakłonienia konsumenta do zakupu produktu na warunkach mniej korzystnych niż warunki rynkowe;
• Umieszczanie w materiałach marketingowych faktury lub podobnego dokumentu, sugerującego obowiązek zapłaty, który wywołuje u konsumenta wrażenie, że już zamówił reklamowany produkt, mimo że tego nie zrobił;
• Twierdzenie lub stwarzanie wrażenia, że sprzedawca nie działa w celu związanym z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, lub podawanie się za konsumenta, jeżeli jest to niezgodne z prawdą;
• Zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu piramida, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów;
• Twierdzenie, że nabycie produktu jest w stanie zwiększyć szanse na wygraną w grach losowych;
• Twierdzenie, w ramach praktyki rynkowej, że organizowany jest konkurs lub promocja z nagrodami, a następnie nieprzyznanie opisanych nagród lub ich odpowiedniego ekwiwalentu.
• odsprzedaż konsumentom biletów na wszelkiego rodzaju imprezy kulturalne lub sportowe, jeżeli przedsiębiorca nabył je z wykorzystaniem oprogramowania pozwalającego mu obchodzić środki techniczne lub przekraczać limity techniczne nałożone przez pierwotnego sprzedawcę, aby obejść ograniczenia nałożone w odniesieniu do liczby biletów, które dana osoba może kupić, lub innych zasad mających zastosowanie do zakupu biletów;
• twierdzenie przez przedsiębiorcę, który umożliwia dostęp do opinii konsumentów o produktach, że te opinie zostały zamieszczone przez konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli, mimo że przedsiębiorca ten nie podjął uzasadnionych i proporcjonalnych kroków, aby sprawdzić, czy opinie te pochodzą od tych konsumentów;
• zamieszczanie lub zlecanie zamieszczania innej osobie nieprawdziwych opinii lub rekomendacji konsumentów albo zniekształcanie opinii lub rekomendacji konsumentów w celu promowania produktów.

Do czarnych praktyk rynkowych zalicza się również AGRESYWNE PRAKTYKI RYNKOWE.

Podstawa prawna: art. 7 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

Z AGRESYWNĄ PRAKTYKĄ RYNKOWĄ będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy przez niedopuszczalny nacisk w znaczny sposób ogranicza lub może ograniczyć swobodę wyboru przeciętnego konsumenta lub jego zachowanie względem produktu i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez niego decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął.

Przez NIEDOPUSZCZALNY NACISK należy rozumieć każdy rodzaj wykorzystania przewagi wobec konsumenta, w szczególności użycie lub groźba użycia przymusu fizycznego lub psychicznego, w sposób znacznie ograniczający zdolność przeciętnego konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dot. umowy. Przy czym tak jak przy pozostałych nieuczciwych praktykach rynkowych dla oceny czy praktyka jest agresywna nie ma znaczenia, czy konsument uległ temu niedopuszczalnemu naciskowi, czy nie.

Przykład: Do mieszkania konsumenta przychodzi przedstawiciel handlowy nowej firmy energetycznej, który powołując się na współpracę z zakładem energetycznym, od którego konsument kupuje prąd, żąda od konsumenta natychmiastowego podpisania przedłożonych dokumentów dotyczących nowej umowy. Na zgłoszone przez konsumenta wątpliwości czy aby na pewno handlowiec reprezentuje jego dotychczasowego sprzedawcę energii, przedstawiciel grozi konsumentowi, że odmowa podpisania dokumentów równoznaczna będzie z odcięciem prądu w całym mieszkaniu.

Aby ocenić czy praktyka rynkowa jest agresywna należy w szczególności wziąć pod uwagę:

• Czas, miejsce, rodzaj lub uciążliwość praktyki,
• Celowe wykorzystanie przez przedsiębiorcę przymusowego położenia konsumenta lub innych okoliczności, które są na tyle poważne, że ograniczają zdolność konsumenta do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej umowy,
• Uciążliwe lub niewspółmierne bariery pozaumowne wykorzystywane przez przedsiębiorcę do przeszkodzenia konsumentowi w wykonaniu jego praw umownych, w tym prawa do odstąpienia i wypowiedzenia umowy lub do rezygnacji na rzecz innego produktu lub przedsiębiorcy,
• Groźby podjęcia działania niezgodnego z prawem lub użycie obraźliwych sformułowań bądź sposobów zachowania.

W ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zamieszczony jest KATALOG CZARNYCH PRAKTYK, czyli takich nieuczciwych praktyk rynkowych, które uznawane są za agresywne w każdych okolicznościach:

• Wywoływanie wrażenia, że konsument nie może opuścić pomieszczeń przedsiębiorcy bez zawarcia umowy;
• Składanie wizyt w miejscu zamieszkania konsumenta, nawet jeżeli nie przebywa on tam z zamiarem stałego pobytu, ignorując prośbę konsumenta o jego opuszczenie lub zaprzestanie takich wizyt, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy;
• Uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy;
• Żądanie natychmiastowej lub odroczonej zapłaty za produkty bądź zwrotu lub przechowania produktów, które zostały dostarczone przez przedsiębiorcę, ale nie zostały zamówione przez konsumenta;
• Informowanie konsumenta o tym, że jeżeli nie nabędzie produktu, przedsiębiorcy może grozić utrata pracy lub środków do życia;
• Żądanie od konsumenta zgłaszającego roszczenie, w związku z umową ubezpieczenia, przedstawienia dokumentów, których w sposób racjonalny nie można uznać za istotne dla ustalenia zasadności roszczenia, lub nieudzielanie odpowiedzi na stosowną korespondencję, w celu nakłonienia konsumenta do odstąpienia od zamiaru wykonania jego praw wynikających z umowy ubezpieczenia;
• Umieszczanie w reklamie bezpośredniego wezwania dzieci do nabycia reklamowanych produktów lub do nakłonienia rodziców lub innych osób dorosłych do kupienia im reklamowanych produktów;
• Wywoływanie wrażenia, że konsument już uzyskał, uzyska bezwarunkowo lub po wykonaniu określonej czynności nagrodę lub inną porównywalną korzyść, gdy w rzeczywistości nagroda lub inna porównywalna korzyść nie istnieje lub uzyskanie nagrody lub innej porównywalnej korzyści uzależnione jest od wpłacenia przez konsumenta określonej kwoty pieniędzy lub poniesienia innych kosztów.

Podstawa prawna: art. 8 i 9 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym

W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej KONSUMENT, KTÓREGO INTERES ZOSTAŁ ZAGROŻONY LUB NARUSZONY, może żądać:

• Zaniechania tej praktyki;
• Usunięcia skutków tej praktyki;
• Złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
• Obniżenia ceny;
• Naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu; szkoda może mieć charakter majątkowy (uszczerbek w mieniu lub utrata spodziewanych korzyści) lub niemajątkowy (krzywda;
• Zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów (tzw. pokutne).

Przysługujące konsumentowi roszczenie o naprawienie szkody na zasadach ogólnych podlega przedawnieniu według przepisów kodeksu cywilnego. Pozostałe roszczenia z tytułu nieuczciwej praktyki rynkowej przedawniają się z upływem lat trzech.

Ciężar dowodu, że dana praktyka rynkowa nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd spoczywa na przedsiębiorcy, któremu zarzuca się stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej. Oznacza to, że w sporze konsument wykazuje jedynie, że kwestionowana praktyka rynkowa zaistniała, natomiast po stronie przedsiębiorcy leży wykazanie, że praktyka ta nie jest nieuczciwą praktyką wprowadzającą w błąd.

Ponadto konsument wobec którego zastosowano agresywną praktykę rynkową, co stanowi wykroczenie, zagrożone karą grzywny, może zawiadomić organy ścigania.

Jeżeli konsument przypuszcza, że nieuczciwa praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorcę może naruszać zbiorowe interesy konsumentów, czyli wymierzona jest w nie tylko w niego, ale w każdego potencjalnego klienta danej firmy, wówczas może zawiadomić o swoich podejrzeniach Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Uznanie praktyki rynkowej za nieuczciwą praktykę rynkową stanowiącą praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów następuje w decyzji Prezesa UOKIK poprzedzonej postępowaniem administracyjnym uregulowanym w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów.

Podstawa prawna: art. 12-15 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym