Umowy zawierane na odległość

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o prawach konsumenta umowę na odległość zawiera konsument z przedsiębiorcą, który zorganizował w swojej firmie system zawierania umów na odległość, czyli bez jednoczesnej fizycznej obecności stron i z wyłącznym wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość. Zatem nie wystarczy skorzystanie ze zdalnego kanału komunikacyjnego np. rozmowy telefonicznej albo internetu aby doszło do zawarcia umowy. Przykładowo nie będzie umową zawartą na odległość okazjonalne zamówienie towaru w trakcie rozmowy telefonicznej z przedsiębiorcą, który standardowo nie prowadzi zamówień w ten sposób. Należy również pamiętać, że wielu sprzedawców dysponujących sklepem internetowym i salonami stacjonarnymi proponuje możliwość internetowej rezerwacji towaru w salonie. Jeśli na stronie internetowej nie dokonujemy zakupu/zamówienia z obowiązkiem zapłaty, a decyzję o zakupie możemy podjąć w salonie stacjonarnym nie dochodzi do zawarcia umowy na odległość i kupującemu w takiej sytuacji nie przysługuje prawo do odstąpienia od umowy.

Umowa pozalokalowa to umowa z konsumentem zawarta:

• przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy,
• w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w w/w okolicznościach,
• w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron,
• podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami,
• podczas pokazu zorganizowanego przez przedsiębiorcę, w którym uczestniczy zaproszona bezpośrednio lub pośrednio określona liczba konsumentów, w którego trakcie ma miejsce promocja, składanie ofert sprzedaży lub sprzedaż towarów lub usług, bez względu na to, czy został na niego zorganizowany transport.

UWAGA: Zasadą jest, że konsument może odstąpić od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy konsument zawarł umowę poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki, wówczas  termin do odstąpienia od umowy wynosi 30 dni.

W przypadku zawarcia umowy podczas wycieczki albo nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta, albo pokazu przedsiębiorca nie może przyjąć płatności przed upływem terminu na odstąpienie od umowy, chyba że pokaz został zorganizowany w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta na jego wyraźne zaproszenie.

Podczas pokazu lub wycieczki nie może zostać zawarta umowa dotycząca usług finansowych. Dotyczy to również umowy o usługi finansowe, związanej bezpośrednio z ofertą złożoną podczas pokazu lub wycieczki w celu realizacji umowy sprzedaży. Jeśli mimo zakazu przedsiębiorca podpisze z konsumentem taką umowę, jest ona nieważna.

Powyższy zakaz nie obejmuje umów finansowych zawieranych podczas pokazów organizowanych w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta na jego wyraźne zaproszenie. Ciężar dowodu przedstawienia wyraźnego zaproszenia przez konsumenta spoczywa na przedsiębiorcy.

Od 1 stycznia 2023 roku konsumenci zyskali uprawnienie do odstąpienia od niektórych umów o świadczenie usług zdrowotnych zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość, w szczególności dotyczy to tzw. umów o abonamenty medyczne.

Przepisy uprawniające konsumenta do odstąpienia od umowy zawartej na odległość nie ograniczają prawa do reklamacji wad towaru. Oznacza to, że jeśli konsument dokonał zakupu na odległość, a otrzymał rzecz wadliwą ma prawo wyboru czy chce od umowy odstąpić czy skorzystać z ustawowego prawa do reklamacji towaru w ramach rękojmi (dotyczy towarów zakupionych do 31 grudnia 2022r.) bądź z tytułu niezgodności z umową (dotyczy towarów nabytych od 1 stycznia 2023r.).

W przypadku złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy zawartej na odległość w terminie 14 dni od dnia otrzymania zakupionego towaru umowę traktuje się jak niezawartą. Przedsiębiorca ma obowiązek zwrócić konsumentowi wszystkie dokonane płatności, w tym koszty dostarczenia rzeczy. Jeśli konsument wybrał dostawę innym niż najtańszym zwykłym sposobem dostarczenia oferowanym przez przedsiębiorcę, przedsiębiorca zwraca tylko najtańszy koszt dostawy. Przykładowo jeśli wybieramy dostawę kurierem, a sprzedawca oferuje dostawę listem poleconym, w przypadku odstąpienia będzie zobowiązany zwrócić koszt listu poleconego, a nie rzeczywiście zapłacony koszt dostawy. Z kolei konsument ma obowiązek zwrócić sprzedawcy zakupioną rzecz w terminie 14 dni od dnia, w którym odstąpił od umowy, chyba że sprzedawca zaproponuje, że sam odbierze rzecz. Za zwrot rzeczy, a więc jej prawidłowe zapakowanie i odesłanie koszty ponosi konsument, chyba że przedsiębiorca zgodził się je ponieść albo nie poinformował o obowiązku ich poniesienia przez konsumenta.

W przypadku złożenia przez konsumenta reklamacji z tytułu rękojmi lub niezgodności towaru z umową  umowa sprzedaży pozostaje w mocy. Obowiązkiem sprzedawcy jest rozpatrzenie i ustosunkowanie się do żądania konsumenta złożonego w reklamacji i w razie jej zasadności zaspokojenie roszczeń kupującego np. przez nieodpłatną naprawę lub wymianę towaru na wolny od wad.

Jeżeli konsument skorzysta z prawa do złożenia reklamacji z tytułu rękojmi ma obowiązek na koszt sprzedawcy dostarczyć rzecz wadliwą do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdyby go nie określono – do miejsca, w którym rzecz została mu wydana. Jeśli ze względu na rodzaj rzeczy lub sposób jej zamontowania dostarczenie rzeczy byłoby nadmiernie utrudnione, konsument powinien udostępnić rzecz w miejscu, w którym się znajduje.

W ramach reklamacji z tytułu niezgodności towaru z umową konsument udostępnia przedsiębiorcy towar podlegający naprawie lub wymianie, a ten odbiera towar na swój koszt. Jeżeli towar został zamontowany przed ujawnieniem się niezgodności, demontaż i ponowny montaż obciąża przedsiębiorcę.

Ustawa o prawach konsumenta stanowi, że konsument ponosi odpowiedzialność za zmniejszenie wartości towaru spowodowane korzystaniem z niej w sposób wykraczający poza konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania. Intencją wprowadzenia rozwiązania umożliwiającego konsumentom kupującym towary na odległość odstąpienia od zakupu było zrównanie możliwości sprawdzenia zakupionego towaru to tych jakie kupujący miałby, gdyby kupował taką rzecz w sklepie stacjonarnym. Konsument powinien obchodzić się z towarami i sprawdzać je tylko w taki sposób, w jaki mógłby to zrobić w tradycyjnym sklepie. Przepisy kodeksu cywilnego nakładają na sprzedawcę stacjonarnego obowiązek zapewnienia w miejscu sprzedaży odpowiednich warunków techniczno-organizacyjnych umożliwiających sprawdzenie jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów. Przykładowo w sklepie konsument może sprawdzić jakość obrazu i dźwięku sprzętu RTV, ale nie ma możliwości pełnego sprawdzenia urządzeń AGD np. przeprowadzenia prania czy ugotowania posiłku. Podobnie przymierzenie w sklepie ubrania nie wiąże się z usunięciem metek.

Spełnienie świadczenia niezamówionego przez konsumenta następuje na ryzyko przedsiębiorcy i nie nakłada na konsumenta żadnych zobowiązań. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy przedsiębiorca wraz z dostarczeniem konsumentowi jakiegoś towaru albo udostępnieniem niezamówionej usługi domaga się od konsumenta natychmiastowej lub odroczonej zapłaty albo zwrotu lub przechowania produktów, które nie zostały zamówione. Ponadto milczenie konsumenta nie może być potraktowane jako zgoda na zawarcie umowy. W praktyce dostarczenie niezamówionego towaru lub zrealizowanie niezamówionej usługi może wynikać ze stosownej przez przedsiębiorcę praktyki rynkowej albo zwykłej pomyłki i wysłania towaru na niewłaściwy adres. Do katalogu tzw. nieuczciwych praktyk rynkowych zalicza się m.in. wysłanie do konsumenta niezamówionego towaru wraz z fakturą lub innym dokumentem sugerującym obowiązek zapłaty, żądanie zwrotu rzeczy na koszt kupującego pod rygorem uznania, że nieodesłanie rzeczy będzie równoznaczne z zawarciem umowy, wysłanie wraz z towarem zamówionym przez konsumenta innych niezamawianych rzeczy i domaganie się zapłaty za wszystkie produkty.

Należy jednak pamiętać, że przepisy ustawy o prawach konsumenta nie powodują przeniesienia na konsumenta prawa własności rzeczy niezamówionej. Oznacza to, że na wezwanie przedsiębiorcy kupujący powinien zwrócić mu taką niezamówioną rzecz ale nie ma obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów z tego tytułu. Dotyczy to zarówno kosztów opakowania i przesłania rzeczy jaki i pokrywania ewentualnych strat po stronie przedsiębiorcy za okres, w którym rzecz znajdowała się w posiadaniu konsumenta.