NIEUCZCIWĄ PRAKTYKĄ RYNKOWĄ jest praktyka, która:
- Jest sprzeczna z dobrymi obyczajami,
- W istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.
Stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych przez przedsiębiorców jest prawnie zabronione.
Żeby uznać praktykę za nieuczciwą praktykę rynkową muszą zostać spełnione łącznie dwie przesłanki:
- Sprzeczność praktyki z dobrymi obyczajami (normami etycznymi, moralnymi lub branżowymi takimi jak np. zwyczaje handlowe, kodeksy dobrych praktyk),
- Faktyczny lub potencjalny wpływ praktyki na zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta.
Nieuczciwymi praktykami rynkowymi są w szczególności: praktyki rynkowe wprowadzające w błąd, agresywne praktyki rynkowe, stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, a także prowadzenie działalności w formie systemu konsorcyjnego lub organizowanie grupy z udziałem konsumentów w celu finansowania zakupu w systemie konsorcyjnym.
Podstawa prawna: art. 4 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
Dla lepszego zrozumienia tego zjawiska warto poznać znaczenie kilku podstawowych pojęć, które definiuje ustawa regulująca przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom rynkowym:
PRZEDSIĘBIORCA, czyli osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową, nawet jeżeli działalność ta nie ma charakteru zorganizowanego i ciągłego, a także osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz. Co istotne, definicją tą objęci są również pracownicy zatrudnieni przez przedsiębiorcę, a także jego pełnomocnicy, organy osób prawnych i handlowych spółek osobowych, agencje, oddziały.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 1) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
KONSUMENT, czyli osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
PRZECIĘTNY KONSUMENT, czyli taki, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Wzorzec przeciętnego konsumenta jest stosowany przez sądy lub inne organy właściwe do rozstrzygania konkretnych sporów, zatem w każdej sprawie sąd będzie indywidualnie badał, jakiego poziomu wiedzy można oczekiwać od przeciętnego konsumenta.
Oceny „przeciętności” dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa (tzw. KONSUMENT WRAŻLIWY). Grupami konsumentów wrażliwych są np. dzieci, osoby starsze.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 2) i 8) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
PRODUKT, czyli każdy towar lub usługa, w tym nieruchomości, usługi cyfrowe, treści cyfrowe, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych. Produktami będą zatem:
- Rzeczy ruchome (np. smartfon, lodówka, samochód),
- Nieruchomości (gruntowe, budynkowe, lokalowe),
- Szeroko rozumiane usługi (np. usługi mechanika samochodowego, usługi kosmetyczne, usługi telekomunikacyjne, różne usługi świadczone on-line),
- Ebooki, audiobooki, gry online, aplikacje na smartfonie czy tablecie,
- Przechowywanie danych w chmurze, usługi dostępu do mediów społecznościowych,
- Prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych (np. członkostwo w klubie zakupowym).
Podstawa prawna: art. 2 pkt 3) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
PRAKTYKA RYNKOWA, czyli każde działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informacja handlowa, w szczególności reklama i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Jedna praktyka rynkowa może obejmować zarówno towar jak i usługę (np. sprzedaż w sklepie sieciowym smartfona finansowanego z kredytu konsumenckiego, z równoczesnym wykupieniem ubezpieczenia sprzętu).
Podstawa prawna: art. 2 pkt 4) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
PROPOZYCJA NABYCIA PRODUKTU, czyli informacja handlowa określająca cechy produktu oraz jego cenę, w sposób właściwy dla użytego środka komunikowania się z konsumentami, która bezpośrednio wpływa bądź może wpływać na podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy. Propozycją nabycia produktu w konkretnych okolicznościach może być nie tylko oferta, ale również reklama czy ogłoszenie.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 6) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
DECYZJA DOTYCZĄCĄ UMOWY, czyli podejmowana przez konsumenta decyzja co do tego, czy, w jaki sposób i na jakich warunkach dokona zakupu, zapłaci za produkt w całości lub w części, zatrzyma produkt, rozporządzi nim lub wykona uprawnienie umowne związane z produktem, bez względu na to, czy konsument dokona określonej czynności, czy też powstrzyma się od jej dokonania.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 7) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
KODEKS DOBRYCH PRAKTYK, czyli zbiór zasad postępowania, w szczególności norm etycznych i zawodowych, przedsiębiorców, którzy zobowiązali się do ich przestrzegania w odniesieniu do jednej lub większej liczby praktyk rynkowych. Za stosowanie kodeksu dobrych praktyk, którego postanowienia są sprzeczne z prawem odpowiadają zarówno twórca jak i przedsiębiorca stosujący kodeks.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 5) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
SYSTEM KONSORCYJNY, czyli prowadzenie działalności gospodarczej polegającej na zarządzaniu mieniem gromadzonym w ramach grupy z udziałem konsumentów, utworzonej w celu sfinansowania zakupu produktu na rzecz uczestników grupy. Zasada samofinansowania się polega na regularnym wnoszeniu przez uczestników rat, które przeznaczane są w części na administrowanie konsorcjum i zysk organizatora – przedsiębiorcy, a w pozostałej części na nabycie produktów przez uczestników. Uczestnicy systemu ponoszą bardzo wysokie ryzyko finansowe (np. pomimo regularnego wnoszenia kapitału nigdy nie uzyskają korzyści płynących z systemu). Od 2004 r. działalność w systemie konsorcyjnym jest ustawowo zakazana.
Podstawa prawna: art. 2 pkt 10) ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym
