Zaawansowane technologicznie produkty tego wielce zasłużonego dla Sosnowca zakładu trafiały i nadal trafiają do najdalszych zakątków świata. Wyprodukowane w naszym mieście kotły znalazły zastosowanie w energetyce i ciepłownictwie, w szeroko pojętym przemyśle i przetwórstwie, w brzuchach parowozów oraz w maszynowniach statków przemierzających żeglowne szlaki.
W 1880 roku dwóch zdolnych ludzi postanowiło wspólnie założyć przedsiębiorstwo. Byli to: siemianowicki fabrykant (główny inwestor) Wilhelm Fitzner oraz pochodzący ze Szwajcarii inżynier Konrad Gamper. Na miejsce wybrano nowopowstałą osadę Konstantynów. Ważnym powodem do zainwestowania kapitału po „naszej” stronie granicy była wojna celna pomiędzy Rosją a Niemcami – cła na sprowadzane towary były bardzo wysokie. Budując fabrykę na terenie Królestwa Polskiego, można było ominąć drakońskie opłaty celne i jednocześnie zapewnić sobie dostęp do potężnego rosyjskiego rynku zbytu, który sięgał aż po Władywostok. Przebiegająca w pobliżu linia Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej była dodatkowym atutem. Tak oto doszło do powstania Zakładu Kotłów Parowych W. Fitzner & K. Gamper – pierwszej tego rodzaju fabryki w Królestwie Polskim.
Pierwotnie firma miała zajmować się remontami, ale dość szybko wyspecjalizowała się w produkcji kotłów parowych. Początkowo były to tylko kotły płomieniowe i walczakowe, ale z czasem rozszerzono ofertę o kotły lokomobilowe, kotły stojące, kotły stromorurkowe systemu Garbe, kotły kornwalijskie i lankaszyrskie, oraz kotły wykonywane według własnego patentu Fitzner – Gamper. Stopniowo wdrażano także produkcję innych wyrobów.
W 1893 r. do firmy przyłączono zakład w Dąbrowie (późniejsza Dąbrowska Fabryka Obrabiarek Defum), a następnie zakład w Kramatorsku.
W 1895 roku Konrad Gamper wykupił udziały swego wspólnika, stając się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa. W roku 1897 firmę przekształcono w Towarzystwo Akcyjne Zakładów Kotlarskich i Mechanicznych z siedzibą w Warszawie, a następnie w Petersburgu. Na czele zarządu stanął znany berliński producent parowozów August Borsig, udziałowcami stali się łódzcy fabrykanci Karol Scheibler oraz Alfred Biedermann. Na przełomie wieków zakład posiadał przedstawicielstwa w Dąbrowie, Warszawie, Łodzi, Wilnie, Rydze, Petersburgu, Moskwie, Kijowie, Charkowie, Jekaterynosławiu (obecnie Dniepr), Baku i Odessie. Na uwagę zasługuje fakt, że firma prowadziła kilka szkół dla rodzin swych pracowników.
Na przestrzeni lat pośród oferowanego asortymentu pojawiły się takie konstrukcje i urządzenia jak: aparatura dla przemysłu chemicznego, papierni, cukrowni, browarów i gorzelni, konstrukcje mostów, wieże szybowe, kesony, żurawie, zbiorniki na wodę i gaz, rury wysokociśnieniowe, aparatura do oczyszczania wody, wielkie piece.
W 1900 roku wyprodukowany w fabryce nowoczesny kocioł wodnorurkowy zdobył Grand Prix na Wszechświatowej Wystawie w Paryżu. Tego typu kotły instalowane były jako luksusowe źródło ciepła w miejscach uznawanych za prestiżowe.
W 1918 roku uruchomiono produkcję kotłów parowozowych – głównym odbiorcą była Pierwsza Fabryka Lokomotyw w Polsce Spółka Akcyjna Zakłady w Chrzanowie (późniejszy Fablok). W październiku 1928 r. doszło do fuzji z firmą Polskie Fabryki Maszyn i Wagonów L. Zieleniewski SA w Krakowie co sprawiło, że zakład przyjął nazwę Zjednoczone Fabryki Maszyn, Kotłów i Wagonów L. Zieleniewski i Fitzner -Gamper SA w Sosnowcu. W roku 1929 firma została wydzierżawiona spółce tworzonej przez Polskie Zakłady Babcock i Witcox Ltd w Londynie oraz L. Zieleniewski i Fitzner – Gamper w Krakowie, przy czym Anglicy posiadali 50,1% akcji. Przed wybuchem II wojny światowej sosnowiecka filia zatrudniała ok. 1100 osób.
W czasach okupacji zakład przeszedł pod przymusowy zarząd niemieckiego koncernu Ferrum AG w Katowicach. W tym czasie budowano oraz remontowano kotły parowozowe oraz produkowano uzbrojenie na rzecz machiny wojennej III Rzeszy – m.in. części do rakiet V1 i V2 oraz elementy granatów. W 1945 roku wznowiono działalność pod szyldem Polskie Zakłady Babcock – Zieleniewski Zarząd Państwowy. Pod koniec grudnia 1948 roku doszło do formalnego przejęcia przez państwo. 1 lipca roku następnego zmieniono nazwę na Zakłady Budowy Urządzeń Kotlarsko – Mechanicznych zakład nr 1 w Sosnowcu.
W okresie Polski Ludowej fabryka niejednokrotnie zmieniała nazwy. Począwszy od 1955 r. nosiła imię Rewolucji 1905 roku. Stało się to za sprawą zasług załogi, która wzięła udział w wydarzeniach związanych z Rewolucją oraz powstaniem Republiki Zagłębiowskiej. – na elewacji znajduje się stosowna tablica pamiątkowa. Niestety „zapomniano” na niej wspomnieć o roli, jaką w rzeczonych wydarzeniach odegrała Polska Partia Socjalistyczna.
W 1971 roku po raz pierwszy pojawiła się nazwa, której trzon funkcjonuje po dziś dzień: Fakop, czyli Fabryka Kotłów Przemysłowych im. Rewolucji 1905 roku. W lipcu 1979 r. Fakop wszedł (wraz z innymi firmami) w skład nowopowstałego Kombinatu Produkcji Kotłów i Urządzeń Kotłowych Rafako w Raciborzu. W 1980 roku zakład uroczyście obchodził 100- lecie powstania.
W latach 50. i 60. w fabryce zbudowano m.in. kotły dla elektrowni Siersza, Łagisza i Stalowa Wola. Później pośród szerokiego wachlarza oferowanych wyrobów pojawiły się także wymienniki ciepła dla energetyki jądrowej.
Na początku lat 90. podjęto decyzje o sprzedaży fabryki. W 1993 pakiet większościowy został nabyty przez koncern Foster Wheeler, co poskutkowało zmianą nazwy na Amec Foster Wheeler Energy Fakop sp. z o.o. W 2017 roku zakład został przejęty przez Sumitomo SHIFW. tworząc SHIFW Energia Fakop.
W Fakopie od wielu lat w sposób szczególny dba się o tradycje. Na każdym kroku wręcz można natknąć się na pamiątki świadczące o bogatej 144-letniej historii zakładu. Zabytkowy, pochodzący z początku XX w. budynek biurowy robi wrażenie. Na terenie zakładu znajduje się kilka odnowionych i wyeksponowanych zabytków techniki, pośród których znajdziemy młot mechaniczny, potężną prasę hydrauliczną, kocioł parowozu wąskotorowego. Wewnątrz budynków znajdziemy bogatą ekspozycję archiwalnych zdjęć, tablic, modeli oraz innych artefaktów. Również zakładowa kantyna została zaprojektowana w sposób, który przenosi nas w przeszłość – są tutaj stare zdjęcia, rysunki techniczne, modele tablic oraz prawdziwa perełka – klatka windy, która przywodzi na myśl urządzenia rodem z epoki wiktoriańskiej. Najwięcej archiwaliów znajdziemy w obszernym pomieszczeniu zwanym salą Verkaus. Jest to istna izba pamięci, w której można poznać dzieje fabryki oraz postacie związanych z nią ludzi. Niezmiernie się cieszę, że z taką pieczołowitością dba się tutaj o przemysłowe pamiątki, co niestety nie jest regułą w naszym regionie.
Artur Ptasiński
