Wychodź naprzeciw potrzebom dzieci bądź w gotowości do rozmowy. Rozmowa to narzędzie walki ze strachem i dezinformacją. Każdy może rozmawiać. Ty także.
- Jeżeli dziecko pyta Cię o wojnę, odpowiadaj mu wprost i ZGODNIE Z PRAWDĄ. Potraktuj tę rozmowę poważnie.
- Wyraź dziecku uznanie, np. w słowach: „Doceniam, że mnie o to pytasz.”, “Doceniam, że chcesz ze mną o tym porozmawiać.”, “To wymaga od Ciebie odwagi.”
- Masz prawo nie znać odpowiedzi na zadane pytanie. Daj sobie czas. Powiedz np.: „Widzę, że to Cię martwi/interesuje. Na razie nie znam odpowiedzi na to pytanie. Potrzebuję się nad tym zastanowić. Odpowiem Ci …
- Dowiedz się od dziecka jakie posiada informacje i jakich informacji potrzebuje. W rozmowie – przede wszystkim pytaj.
Możesz zapytać:
„Co chciałbyś wiedzieć?”
„Co już wiesz na ten temat?”
„Co jest dla ciebie najtrudniejsze?” - Odpowiadając na pytania TRZYMAJ SIĘ FAKTÓW. Pozwól dziecku zarządzać rozmową. Każda rozmowa będzie inna. Jeżeli Twój rozmówca jest dociekliwy, odwołaj się do
przykładów z jego świata. - Możesz usłyszeć następujące pytania: – Co to jest wojna? -> „To sytuacja, w której jedno państwo chce zająć terytorium innego państwa i używa w tym celu
wojska/ żołnierzy.” – Czy na wojnie umierają ludzie? -> „Tak. Wojna jest niebezpieczna i wzbudza różne emocje.” – Czy Rosja zaatakuje Polskę? -> „TERAZ jest w Polsce bezpiecznie, Polska ma wsparcie innych krajów, wojna jest na Ukrainie”. - Nazywaj EMOCJE i POTRZEBY dziecka. To one leżą u podstaw zadawanych Ci pytań. Jeżeli ich nie znasz – zgaduj. Dziecko zweryfikuje Twoje przypuszczenia. Nie zaprzeczaj emocjom. Nazwana emocja przynosi ulgę. Nie mów: „Nie ma się czego bać”, „Będzie dobrze”, „To nie jest temat dla dzieci”.
W zamian powiedz: „Widzę, że ta sytuacja jest dla Ciebie trudna/ ten temat jest dla Ciebie ważny. Boisz się wojny? Chciałbyś/-abyś o tym porozmawiać?”
„To naturalne, że czujesz się zagubiony/ przestraszony /zdenerwowany/smutny.” „Jeśli chcesz, możemy obejrzeć wszystkie Twoje emocje.
Mogę Ci w tym pomóc” (możecie je np. narysować). - Udzielaj informacji do czasu aż dziecko zaspokoi swoją ciekawość i/lub wyraźnie się rozluźni. Jeżeli nie jesteś pewien/pewna czy wyczerpałeś/-aś temat, zapytaj:
„Czy masz do mnie jeszcze jakieś pytanie?”, „Czy coś jeszcze domaga się Twojej uwagi?” - Upewnij się w jaki sposób zostałeś zrozumiany/-a. Zawsze możesz poprosić, aby dziecko powtórzyło Twoją odpowiedź, np. “Czy możesz powtórzyć to, co
powiedziałem/-am?” - Swoimi troskami podziel się z innymi dorosłymi. Dziecku zapewnij poczucie bezpieczeństwa. W rozmowie z dzieckiem nie katastrofizuj (np. „Nas też to czeka”,
„Będzie III wojna światowa”), ale też nie zaśmiewaj tematu, który jest poważny i wzbudza lęk. Bądź dla dziecka źródłem informacji, których ono potrzebuje, ale nie wszystkich, które posiadasz. - Wskazówka 10 Ogranicz się do słów (obrazy znane z sieci nie są dzieciom potrzebne, mogą potęgować lęk).
- Zastanów się z dzieckiem w jaki sposób możesz się zaangażować. Zapytaj: „Co chciałbyś dla siebie zrobić?”, “Co sprawia, że czujesz się lepiej?”, “Co dotychczas pomagało Ci się zrelaksować?”, „W jaki sposób możemy pomóc naszym kolegom/koleżankom z Ukrainy?”, „Czy chcesz usłyszeć jakie ja mam pomysły?”
- Zachowaj rutynę – rutyna zapewnia poczucie bezpieczeństwa.
- Zadbaj o przyjazną atmosferę. Masz prawo do przyjemności.
- Nie blokuj możliwości odreagowania napięcia w zabawie – dzieci bawią się w wojnę. Jednocześnie może to świadczyć o tym, że temat ten domaga się Twojej uwagi.
Materiały pomocne w zaistniałej sytuacji
- Centrum Edukacji Obywatelskiej: www.ceo.org.pl
- “Wojna w Ukrainie. Jak o niej rozmawiać z dziećmi i młodzieżą?” nagranie spotkania na kanale CEO w serwisie YouTube: https://youtu.be/R5JyMmbG1PI
- artykuł, jak rozmawiać z dziećmi i młodzieżą o wojnie na Ukrainie: https://blog.ceo.org.pl/psycholog-radzi-jak-w-domu-i-w-szkole-rozmawiac-z-dziecmi-i-mlodzieza-o-wojnie-w-ukrainie/
- dokument, w którym Zespół CEO zebrał swoje materiały, m.in. scenariusze zajęć, przewodniki metodyczne oraz artykuły, które pogrupowane zostały w sekcje tematyczne: migracje i uchodźstwo, dezinformacja, fakenewsy i krytyczna analiza przekazów medialnych, emocje, polityka, wojny konflikty. Materiały można pobrać ze strony https://blog.ceo.org.pl/wp-content/uploads/2022/02/Jak-rozmawiac-z-mlody…
- Narzędzia do pracy z dziećmi cudzoziemskimi: https://migracje.ceo.org.pl/materialy-metodyczne/narzedzia-do-pracy-z-dziecmi-cudzoziemskimi , szczególnie polecamy publikację: https://forummigracyjne.org/npub/szkola-integracji-miedzykulturowej
